Lamarckisme

Systeem van Jean-Baptiste Antoine de Monet, Chevalier de Lamarck (1744-1829) bestaande uit de eerste consistente biologische ontwikkelingsleer die in de negentiende eeuw wijdverbreid was. Freud hing zijn theorie aan dat het volkskarakter uit de vererving van verworven psychische eigenschappen voortkomt (1923b; 8: 403). Het model van Freud dat uitsluitend betrekking heeft op de verwerving van psychische eigenschappen van volkeren komt overeen met het evolutieconcept van Lamarck, die meende dat de organen van levende wezens veranderen en dat die veranderingen in het erfgoed worden opgenomen. Daaruit zou de veelheid der soorten zijn ontstaan. ‘Maar onze positie wordt bemoeilijkt door de huidige opstelling van de biologische wetenschap, die van de vererving van verworven eigenschappen op het nageslacht niets wil weten’ (1939a; 10: 409). Waarschijnlijk was Freud erop gebrand deze opvatting overeind te houden omdat hij alleen zó het ontstaan en het voortbestaan van het Joodse volk kon begrijpen. Zie ook Collectief onbewuste. [DB]

Freuds psychologische theorie, geïnspireerd op Lamarck, was niet alleen vanaf het begin omstreden, heden ten dage doet zij er niet meer toe. Veel meer inzicht geeft de voorstelling van de culturele herinnering, die heel goed bij de psychoanalyse past. ‘Eigenschappen worden niet fylogenetisch doorgegeven, maar ontogenetisch. Dit gebeurt alleen niet door een bewust leerproces, maar door taal, door communicatie en door complexe interactieve processen die veel verder gaan dan wat wij bewust beleven’. [DB*]