‘Overpainted photograph’ van Gerhard Richter.
Op zaterdag 7 september 2013 hebben Clara Veldhuizen (pseudoniem) en Harry Stroeken bij haar thuis in A. een gesprek gevoerd in de reeks Terugkijken op je analyse. Clara heeft de hier volgende tekst uiteindelijk zelf geredigeerd vanuit een tekst die Harry had geschreven.
De voornaamste reden waarom Clara Veldhuizen (41) elf jaar geleden in analyse ging was woede over het frustrerende contact met haar vader. Haar ouders waren uit elkaar sinds haar vierde, toen haar zusje nog in moeders buik zat, omdat haar vader (musicus) er vandoor ging met een nieuwe vriendin en zich aansloot bij de Bhagwan beweging. Moeder bleef nog lange tijd diep gekwetst en boos. Er bleef wel regelmatig contact tussen vader en dochters, hoewel hij ook zonder moeite maanden wegging, voor concert tournees of retraites in India. De woede die Clara als eind twintiger begon te ontwikkelen betrof vooral de manier waarop haar vader reageerde op haar kritiek op zijn vaderschap; die richtte zich niet zozeer tegen zijn omgang als vader met haarzelf, als wel met een van de halfbroers, met wie het niet zo goed ging en van wie ze het bestaan niet had geweten tot voor kort. Haar pogingen tot serieus, confronterend contact met vader en het samen bespreken van oud zeer werden niet opgepakt door hem.
Clara had altijd interesse gehad in psychologie en ook boeken gelezen over psychoanalyse, met name over wat er allemaal gebeurt in de ouder – kind – verhouding.
Ze wilde werken aan zichzelf; er was die woede en haar leven liep moeilijk, zowel op professioneel – als op liefdesgebied.
Haar analyticus was van de oude stempel en vond vier keer per week komen het minimum; gelukkig kon het tegen gereduceerd tarief. In het begin was het fijn, omdat ze ontzettend veel te vertellen had. Over hoe het er in haar jeugd aan toe ging en wat ze er allemaal over vond en dacht. Maar de teleurstelling in de behandelaar kwam al snel, hij onthield belangrijke dingen niet en ging vaak niet in op wat ze aandroeg, ook niet op haar eigen ‘duidingen’. Na verloop van tijd viel ze steeds vaker stil totdat ze tenslotte hele sessies niets meer zei. Hij reageerde altijd hetzelfde op haar stiltes: ‘Wat doet deze stilte met u?’
Begrijpt hij nou niet, dacht ze, dat dit niet werkt bij mij? Dit is net een toneelstukje: hij zwijgt, zegt ‘hmmm’ of vraagt altijd weer wat die stilte met me doet! Ik wil een echte persoon die daar zit, geen rollenspeler. Dat zei ze ook tegen hem (ze schreef hem zelfs een lange brief over haar beleving van de analyse), maar het veranderde niets wezenlijks in zijn houding. Hij wil dat ik kwaad op hem word, dacht ze, maar dat vertik ik. Ik ga niet mee in dat therapietrucje dat hijzelf nu opeens mijn nalatige vader of moeder zou zijn op wie mijn woede zich gaat richten.
Uiteindelijk was een ingrijpende familie gebeurtenis voor Clara de belangrijkste oorzaak om na een maand of acht te stoppen met de analyse. Iedereen in de familie was ontredderd, het werd opeens triviaal om telkens weer op die bank te gaan liggen.
Hij reageerde begrijpend, sympathiek. Clara mocht altijd terugkomen zodra ze er behoefte aan had. Dat is nooit meer gebeurd.
Toch is het niet voor niets geweest, ze heeft er wel veel aan gehad, veel van geleerd. “Het observeren van jezelf terwijl je al die dingen aan de analyticus vertelt. Door die setting herinner je je nog heel goed wat je tijdens het praten allemaal dacht en hoopte, zoals: Ik hoop dat hij dit indrukwekkend vindt, of heel akelig / zielig voor mij vindt…..En dat ik hunkerde naar een omschrijving van ‘wie ik was en wat ik mankeerde’. Ik had blijkbaar een grote behoefte om van een ander te horen welke identiteit ik zou hebben. Leerzaam om je verlangens zo te leren kennen.” Verder was Clara na afloop van dit traject behoorlijk klaar met denken en praten over haar ouders. “Ik kon dat beter loslaten. Het was eruit. Maar belangrijke issues zijn niet werkelijk aangeraakt, doorgewerkt. Hij kwam niet door mijn verzet heen”.
Clara weet dat er ook moderne en ‘actievere’ psychoanalytici zijn en heeft niet minder waardering gekregen voor het psychoanalytische gedachtegoed. Als ze ooit nog eens in therapie zou gaan, zou het ook zeker psychoanalytisch georiënteerd moeten zijn en geen gedragstherapie of een dergelijke oppervlakkige behandeling.
Twee jaar na beëindiging van de behandeling haalde Clara een universitaire bachelor, afgestudeerd aan de kunstacademie was ze al ruim voordat ze in analyse ging. Ze is inmiddels zes jaar getrouwd en moeder van een kind van vijf. Het leven verloopt aangenaam.
Clara Veldhuizen
Harry Stroeken