Proces, Psychoanalytisch

Het psychoanalytisch proces wordt soms enkel gebruikt als een aanduiding voor wat er in de loop van een analyse gebeurt, de geschiedenis van een analyse.

Anderzijds is het in sommige analytische kringen een normatief begrip geworden. “Is er een proces ontstaan?” heet het. Dan is het proces een vliegwiel, dat op gang moet komen in een analyse; dan vraagt en levert het proces een bedding waarin de analyse zijn voortgang vindt, kan stagneren of ontsporen. In deze zienswijze wordt het proces een centraal fenomeen, gekenmerkt door de innige verknoping van weerstand, overdracht en inzicht. In het verloop van het proces wordt weerstand overwonnen maar ontstaat ook weer nieuwe weerstand, wordt overdracht opgehelderd maar kunnen ook weer nieuwe overdrachten optreden. Zo kan inzicht weerstanden en overdrachten oplossen, maar ook nieuwe weerstand en overdracht oproepen.

Voor Freud was het duidelijk dat het proces zich voltrok ín de patiënt; de analyticus faciliteerde dit proces slechts. Nog steeds bestaat er voor een aantal analytici niet zoiets als een proces waaraan de analysand zijn genezing te danken zou hebben, los van de activiteiten van de analyticus. Maar voor steeds meer analytici is het proces gelegen in de interactie van analyticus en analysand. De betrokkenheid van beiden op elkaar is zeer complex. Wat zich daarin afspeelt dient door de analyticus steeds opnieuw te worden ontward. Deze interactie en de relatie die in de analyse ontstaat worden algemeen gezien als de bron waaruit het proces op gang komt. [HdM*]