Weerstand

Van niet veel woorden worden zoveel vindplaatsen aangegeven in het register op Freuds werken als van weerstand, hetgeen al aanduidt hoe centraal dit begrip bij hem is. Het is een term uit de wereld van de krijgskunde. Vooral de jonge Freud had een martiale instelling. Talrijke metaforen getuigen daarvan: verzet moet worden gebroken, termen als “bezetting” en “front vormen” tegen de vijand. Weerstand speelt tijdens een psychoanalyse – maar ook daarbuiten – en er wordt mee bedoeld de inzet van de patiënt om zich te wapenen tegen het bewust worden van onbewuste motieven of fantasieën, en dus tegen beter worden. Freud spreekt over het ‘compromis tussen de naar genezing strevende krachten en de genoemde krachten (in het onbewuste) die zich daartegen verzetten’ (1912b; 5: 462) Wat zich tijdens de analyse als weerstand voordoet, kan ooit een nuttig coping mechanism geweest zijn. Zie Ziektewinst. Bijvoorbeeld onderdrukking van boosheid en voorzichtige onderworpenheid ten opzichte van een gevaarlijke vader. Zeker aanvankelijk is de weerstand gewoonlijk onbewust en hij zal vaak deel uitmaken van het karakter, van de gewoonten. Weerstand is dus op zichzelf niet iets slechts. De techniek van de analyticus is erop gericht de weerstand stapsgewijs te overwinnen en het inzicht te vergroten. De vormen waarin weerstand zich uit zijn velerlei. In slaap vallen in een psychoanalytische psychotherapiegroep is er bijvoorbeeld een en pogingen tot geleerde discussie een andere. Alle afweermechanismen kunnen ingezet worden als weerstand en de overdracht zelf kan tot weerstand worden. Ook kan het analytische proces stagneren als de behandeling te gezellig wordt. Zie Psychotherapie en Tegenoverdracht.