Es

Dit Duitse woord wordt ook in het Nederlands gebruikt. Instantie die in Freuds tweede theorie van het psychische apparaat (topiek) onderscheiden wordt van Ik en Boven-Ik, die met het Es gewoonlijk een meer of minder gespannen relatie onderhouden. Het Es is de motor, de psychische energie van de persoon. Deze term gaat terug op Nietzsche, maar Freud ontleende hem waarschijnlijk met name aan Groddeck, die benadrukte dat wij worden geleefd door onbekende en nauwelijks te beheersen krachten. Het Es wordt geleid volgens het primaire proces en het lustprincipe, terwijl het Ik werkt volgens het secundaire proces en het realiteitsprincipe. Dit laatste echter nimmer met volledig succes. ‘Het Ik representeert hetgeen men verstand en bezonnenheid kan noemen, terwijl het Es de hartstochten omvat’ (Freud 1923b; 8: 392). Het Es valt niet samen met het onbewuste, omdat delen van het Ik en van het Boven-Ik ook onbewust zijn.