Zwijgen

Dit is een van de belangrijkste ‘non-verbale’ elementen in een psychoanalytische behandeling. Het kan gewicht geven aan woorden en men zou kunnen zeggen dat de aard van de stiltes de kwaliteit van het gesprek bepaalt. Zwijgen door de analyticus kan een uiting zijn van respectvol luisteren, de tijd laten. Het kan ook een agressieve daad zijn of een domheid tegenover een cliënt die er slechts angstiger van wordt, achterdochtiger of wrokkiger, of die zich nog meer gaat schamen. Vanuit de analysand kan zwijgen van alles betekenen: gelegenheid tot verwerking, laten bezinken, maar ook angst, wantrouwen, verlegenheid, weerstand, machtsstrijd, een fantasie dat de analyticus gedachten kan lezen, schaamte et cetera. ‘Hij zwijgt en beweert dat hem niets wil invallen’ (Freud, 1914g; 6: 428). Slechts in concrete situaties kan worden uitgemaakt wat het geval is.