Trauma

Het Griekse woord voor wond. In de moderne literatuur wordt de term gehanteerd voor uiteenlopende gebeurtenissen die worden gekenmerkt door het veroorzaken van een groot gevoel van machteloosheid en ontwrichting van het bestaan. Voorbeelden zijn rampen, geweldsmisdrijven, plotseling verlies van een geliefd persoon of oorlogsstress. Dergelijke gebeurtenissen worden gevolgd door uiteenlopende reacties: angsten, zelfverwijten, neerslachtigheid, boosheid, slaapmoeilijkheden, nachtmerries en overdreven waakzaamheid. Karakteristiek is met name de afwisseling tussen uitingen van ontkenning en herbeleving. Schokkende gebeurtenissen dienen psychologisch verwerkt of geïntegreerd te worden, zodat de beheersing over het eigen bestaan hersteld wordt. Er is een grote variatie in de gevolgen en de verwerking. Bij een deel van de slachtoffers ontwikkelen zich verwerkingsstoornissen waarvan de posttraumatische stressstoornis de bekendste is. Dergelijke klachten kunnen zeer langdurig zijn. Ook dissociatieve stoornissen kunnen na extreme ervaringen optreden, in het bijzonder na langdurig seksueel geweld in de kindertijd en de jeugd.

Enige voorzichtigheid moet bij het begrip “(psycho)trauma” wel betracht worden. Het is niet altijd duidelijk waarnaar het verwijst: de gebeurtenis op zichzelf, de gebeurtenis zoals beleefd door de persoon, of de reacties op deze gebeurtenis. Lijdt iemand aan een psychotrauma als hij iets ergs heeft meegemaakt of alleen als hij er na afloop nog last van heeft? Bovendien zijn de grenzen van het begrip niet scherp te trekken. Het gaat echter steeds om gebeurtenissen die voor de betrokken persoon zeer ingrijpend zijn, die tot veel emoties leiden en waarvan de gevolgen slechts met veel moeite te hanteren zijn. De psychoanalytische theorievorming heeft grote invloed uitgeoefend op de moderne inzichten omtrent trauma en traumaverwerking. Die invloed komt tot uitdrukking in de cognitieve theorieën en in de kortdurende psychodynamische traumatherapie. [RK]

In een psychoanalytische behandeling gaat het zelden om het vinden van een eenmalige gebeurtenis die de moeilijkheden tot gevolg zou hebben. Vaak gaat het om een cumulatie van zaken. Freud heeft in het begin de verleidingstheorie aangehangen, maar kwam daar spoedig van terug. Behalve seksuele verleiding noemt Freud treinongelukken en oorlogservaringen (1919d).