Posterioriteit

Begrip waarmee wordt aangeduid dat ervaringen, indrukken en herinneringen naderhand op grond van nieuwe ervaringen in een andere ontwikkelingsfase worden gereactiveerd en een nieuwe betekenis krijgen. Het is een herinterpretatie van vroegere ervaringen op grond van nieuwe kennis, soms ook wel retranscriptie genoemd. Een gebeuren kan soms naderhand door een nieuwe ervaring traumatisch worden, omdat de eerdere ervaring dan pas zijn volle betekenis krijgt. Reeds in ‘Ontwerp van een psychologie’ spreekt Freud er uitgebreid over; zie met name ook 1896b; 769n. In de ziektegeschiedenissen van Dora en van de Wolvenman beschrijft hij hoe vroegere ervaringen bij deze patiënten later hun effecten krijgen. Een voorbeeld uit de dagelijkse praktijk van de psychoanalyse is de gehoorzaamheid naderhand: aanvankelijk verzet de zoon zich tegen vader en later, na diens dood, vormt vaders wens een argument om iets te doen. Dit was het geval met de spijt achteraf van de Rattenman. Lacan benadrukt het mechanisme van de Nachträglichkeit op het niveau van het spreken zelf: de betekenis van een zin blijft opgeschort totdat de zin af is, of totdat er een interpunctie plaatsvindt.  Zie ook Constructie in de psychoanalyse.