Schuld

Hoewel schuld vaak in één adem genoemd wordt met schaamte is het toch iets anders. Het gaat meer over iemands daden in de ruimste zin, het andere meer over iemands zijn. Schuld veronderstelt een verantwoordelijk subject, het is een relationeel begrip: je kunt je schuldig voelen tegenover iemand die je tekort hebt gedaan. Schuld heeft te maken met een wet of regel waaraan je niet hebt voldaan. Het is de spanning tussen Ik en Boven-Ik, die gewetensangst kan veroorzaken. Het is een gegeven uit een later ontwikkelingsstadium dan schaamte en Freud situeert het begin ervan in de oedipale fase. Melanie Klein was een van de eersten die er bezwaar tegen aantekende om het ontstaan van het schuldgevoel pas zo laat te situeren. Volgens haar en de meeste hedendaagse auteurs ligt het ontstaan ervan duidelijk preoedipaal. Onbewuste schuld is heel belangrijk in de psychoanalyse. Het betekent: niet gelukkig mogen zijn, moeten lijden en boete doen. In het begin van een behandeling voelen mensen zich vaak niet expliciet schuldig. Sommigen wel; zij realiseren zich dat schuldgevoel hen de hele dag voortdrijft en voor anderen doet klaarstaan. Naar Freuds inzichten (1930a; 9: 522) is de vraag van het schuldgevoel het belangrijkste probleem van de cultuur. Cultuur veronderstelt namelijk verinnerlijkte dwang en die dwang heeft schuldgevoel, onbehagen tot gevolg. Zie ook Masochisme en Negatieve therapeutische reactie.