- Duits: Wiederkehr des Verdrängten, die
- Engels: return of the repressed
- Frans: retour du refoulé
In het onbewuste gaat niets verloren. ‘Het vergetene is niet uitgewist, maar slechts “verdrongen”, de herinneringssporen zijn in alle frisheid voorhanden, doch door “tegenbezettingen” geïsoleerd’ (Freud, 1939a; 10: 404). Genezing is betrekkelijk: wat weg leek, kan terugkomen in veranderde omstandigheden. Freud (1937c) realiseerde zich dit bij patiënten en leerlingen die hij over een langere periode gekend had: hoe verdrongen zaken bij hen terugkwamen en hoe genezingseffecten tenietgedaan werden.
Literatuur
- Freud, S. (1937c) ‘De eindige en de oneindige analyse’, Werken 10: 264, 270-305.
- Freud, S. (1939a) ‘De man Mozes en de monotheïstische religie. Drie verhandelingen’, Werken 10: 320, 323-442.