Psychoanalytisch Woordenboek

Zelf

  • Duits: Selbst
  • Engels: self
  • Frans: moi (auto-)

Freud gebruikt dit woord vaak, maar in de gewone betekenis, zonder de technische lading uit de schaamte, depressie et cetera) worden belangrijke toestanden van de zelfbeleving gestuurd, waartoe welbevinden en zelfrespect als positieve, leegte en waardeloosheid als negatieve ervaringen behoren. Het zelf is de plaats waar de identiteit van de persoon is gelokaliseerd. [DB. Daar is het een organisatie van de psyche, een als plaats te denken construct, waar het individu zijn ervaringen opdoet met zichzelf en met zijn totale omgeving. Het is het centrum van initiatief daarvan, de cohesie in de ruimte en de continuïteit in de tijd. Middels een hele reeks van gevoelens (zekerheid, bliss, schaamte, depressie et cetera) worden belangrijke toestanden van de zelfbeleving gestuurd, waartoe welbevinden en zelfrespect als positieve, leegte en waardeloosheid als negatieve ervaringen behoren. Het zelf is de plaats waar de identiteit van de persoon is gelokaliseerd. [DB]

De volgende drie termen worden onderscheiden. Alien self: een niet-accurate spiegeling leidt tot de internalisatie van representaties van de toestand van de ouder in plaats van een bruikbare versie van de eigen ervaring van het kind (Bateman & Fonagy, 2007). Dit creëert de vreemde ervaring binnen het zelf: ideeën of gevoelens worden ervaren als deel van het zelf, maar niet behorend bij het zelf. False self: wanneer de primaire verzorger zich niet “goed genoeg” kan aanpassen aan de behoeften van het kind, raakt het kind in de verleiding om zich aan te passen aan deze moeder/omgeving, en zijn werkelijke behoeften, zijn “ware zelf” weg te maken. In deze zin is het false self een verdediging. Self as agent: erkenning van de eigen affectieve werkzaamheid. Het begrip van zichzelf als intentionele mentale organisator. Zie ook Vals zelf en de andere lemmata beginnend met het woord zelf. [AVP]

Literatuur

  • Bateman, A. & Fonagy, P. (2007) Mentaliseren bij de borderline persoonlijkheidsstoornis. Praktische gids voor hulpverleners in de GGZ. Bohn Stafleu van Loghum, Houten.
Verder op psychoanalytischwoordenboek.nl: