Regressie

Terugval tot een vroeger doorgemaakt stadium van de psychoseksuele ontwikkeling. Freud onderscheidt allerlei typen van regressie: formele, materiële, temporele, topische, seksuele, et cetera (1916-17a; 7: 497v). De term veronderstelt een genetische opeenvolging van ontwikkelingsstadia. Regressie is een vorm van afweer. Zij kan echter ook in dienst van het ego staan en niet zozeer afweer zijn als wel productief gebruikt worden. Bijvoorbeeld, een kunstenaar kan dagdromen gebruiken voor zijn werk. In hoofdstuk 7 van De droomduiding (1900a; 2: 504v) probeert Freud dit begrip theoretisch uit te leggen naar het model van ‘Ontwerp van een psychologie’. Regressie wordt dan het doorlopen van het psychische apparaat in omgekeerde richting. Een kind kan bijvoorbeeld regrediëren bij de geboorte van een broertje of zusje of na een ziekenhuisopname, en weer in bed gaan plassen. Of de angst voor heteroseksualiteit kan doen terugvallen op een homoseksuele positie. De psychoanalytische setting is gericht op regressie in die zin dat de analysand in een ontspannen houding geacht wordt zich te laten gaan in fantasieën en ruimte te maken voor het primaire proces, zoals invallen vertellen zonder te controleren, dromen laten opkomen en dergelijke.